Uchwalona przez Sejm RP w dniu 28 marca 2020 r. nowelizacja ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw wprowadziła – poprzez dodanie art. 15 zzs – zasadę, iż w okresie stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID bieg terminów procesowych i sądowych w postępowaniach karnych nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu na ten okres .
Stan epidemii obowiązuje w naszym kraju od 20 marca 2020 r.
Jednocześnie ustawodawca zdecydował, iż wstrzymanie rozpoczęcia i zawieszenie biegu terminów, o których mowa w ust. 1, nie dotyczy terminów w rozpoznawanych przez sądy sprawach wskazanych w art. 14a ust. 4 i 5 ustawy znowelizowanej tj. w tzw. sprawach pilnych.
Powstaje jednak pytanie o zakres działania przepisów wprowadzających spoczywanie biegu terminów procesowych. Wszystko dlatego, że w art. 92 ustawy nowelizującej wprowadzono przepis przejściowy, w świetle którego do postępowań wszczętych i niezakończonych na podstawie ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego – stosuje się, aż do prawomocnego zakończenia postępowania, przepisy tej ustawy w brzmieniu dotychczasowym. Sformułowanie „tej ustawy” nie pozostawia wątpliwości że chodzi o przepisy kodeksu postępowania karnego.
Skoro uregulowania dotyczące terminów procesowych są regulacjami zawartymi w kodeksie postępowania karnego (w rozdziale 14), to w świetle art. 92 ustawy nowelizującej, w ramach dotychczas prowadzonych postępowań przygotowawczych i sądowych (nie zakończonych prawomocnymi rozstrzygnięciami) nie będą stosowane przepisy wstrzymujące rozpoczęcie biegu terminów procesowych względnie zawieszające ich bieg – niezależnie od tego czy będzie tu chodziło o sprawy pilne czy nie. Nowa regulacja dotyczyć zatem będzie jedynie postępowań inicjowanych po wejściu w życie znowelizowanej w dniu 28 marca 2020r. ustawy a i wówczas – jak wskazałem – w odniesieniu do pewnej kategorii spraw (sprawy pilne) przepisów o spoczywaniu biegu terminów procesowych nie będzie się stosować.
Zatem w ramach trwających już śledztw wydane np. przez prokuratora postanowienie o zabezpieczeniu majątkowym będzie tak jak dotychczas doręczane, a od doręczenia tego postanowienia stronie czy jej pełnomocnikowi procesowemu biec będą terminy do wywiedzenia środka odwoławczego. Nie da się ukryć, że wskazany wyżej przepis przejściowy znacznie ograniczy katalog postępowań w ramach których strona, obrońca lub pełnomocnik będą mogli realnie skorzystać z instytucji spoczywania biegu przedawnienia.
Ustawa w art. 14a ust. 4 definiuje sprawy pilne. Co istotne przymiot ten dotyczyć będzie wyłącznie postępowań sądowych. Nie może mieć zatem takiego charakteru postępowanie przygotowawcze, aczkolwiek znamię „pilności” będzie miało incydentalne postępowanie sądowe zainicjowane np.wnioskiem prokuratora o zastosowanie tymczasowego aresztowania w toku śledztwa.
Po wtóre, zgodnie z zapisami ustawy „pilność spraw” odnosić sie ma wyłącznie do sądów, które całkowicie zaprzestały czynności z powodu COVID-19.
Katalog spraw pilnych nie jest bynajmniej katalogiem zamkniętym. Zgodnie z art. 14 a ust. 9 ustawy, prezes właściwego sądu może zarządzić rozpoznanie każdej sprawy jako pilnej, jeżeli jej nierozpoznanie mogłoby spowodować niebezpieczeństwo dla życia lub zdrowia ludzi lub zwierząt, poważną szkodę dla interesu społecznego, albo ze względu na grożącą niepowetowaną szkodę materialną, a także gdy wymaga tego dobro wymiaru sprawiedliwości.
Jest to o tyle istotne, że w myśl znowelizowanej ustawy ( art. 15 zzs ust. 6 ) w okresie stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID sądy nie będą mogły przeprowadzać rozpraw ani posiedzeń jawnych, z wyjątkiem rozpraw i posiedzeń jawnych w sprawach określonych w art. 14a ust. 4 i 5 znowelizowanej ustawy , czyli właśnie spraw pilnych.
I tu powstaje kolejna, niezwykle istotna wątpliwość. Bo skoro sprawami pilnymi mają być wyłącznie określone sprawy dotyczące sądów które całkowicie zaprzestały czynności z powodu COVID-19, to co z sądami, które z problemem tym się jeszcze ( albo już ) nie borykają ? Czy w świetle zakazu wyrażonego w art. 15 zzs ust. 6 taki sąd będzie mógł w okresie epidemii przeprowadzić jakąkolwiek rozprawę ? Czas pokaże.
Autor: adw. Adam Gomoła